Over theorie en praktijk: hoe je een theoretisch varkentje al doende kunt wassen

‘Allemaal leuk en aardig, dat diepzinnige gedoe‘, kopte Agnes vorige week. Over ons overdreven diepgang-geven-gedoe. Over hoe menig kunstenaar waarschijnlijk onbedaarlijk zou lachen als hij of zij onze serieuze, kunstwerk bekijkende gezichten met denkrimpels zou zien. Want veel kunstenaars of creatieven beginnen gewoon. Niks geen masterplan. “En dan komt er iets wat meneer verstand echt niet van tevoren had kunnen bedenken hoor.” Theorie en praktijk. Ze staan nogal eens op gespannen voet met elkaar…

In theorie is er geen verschil tussen theorie en praktijk

In de praktijk natuurlijk wel. Volop zelfs. Dat geeft veel mensen theorie jeuk. Omdat een theorie zo vaak als dé manier van doen wordt gepresenteerd. Terwijl het slechts een hypothese is. Door deze in de praktijk te toetsen wordt pas duidelijk of zij al dan niet doen-waarde heeft.

We hebben geen theorieboeken of theoretische verhandelingen nodig om tot theorievorming te komen. Wij creëren zelf ook allerlei theorieën die ons doen enorm inkleuren. Het zijn onze denk- en gedragsgewoontes waar we niet meer bij stil staan. Ze vormen onze modus operandi.

Ook bij mensen die met verandermanagement bezig zijn

Juist van consultants en organisatieadviseurs verwacht je een vergroot bewustzijn wat betreft de invloed op ons doen van theorieën, denkwijzen en framing. Nou… dat valt mee (of tegen)… Hugo Meijers illustreert dit geestig in ‘4 redenen waarom veranderingen altijd mislukken’ [de link is verwijderd omdat het MT artikel niet meer online staat]:

Veranderen is aan de orde van alle dag. Iedereen heeft het erover en volgens velen staan we aan de vooravond van een enorme omwenteling. Maar ondanks jaren van crisis en veel roepen, gebeurt er bitter weinig. Het lijkt wel of hoe meer veranderen onderwerp van gesprek is, des te minder er van de grond komt.

En van de initiatieven die wel worden opgepakt, faalt het merendeel. Populaire zondebokken zijn angst, zelfgenoegzaamheid en organisatiebarrières. Dat het mislukken kan liggen aan hoe we over veranderen denken, daar wordt niet aan gedacht. Tijd dus om anders aan te kijken tegen waarom veranderingen mislukken.

1 – Veranderingen falen omdat ze planmatig worden aangevlogen.

Het planmatig aanvliegen van wat zich werkendeweg moet vormen, is als met een zelf getekende kaart onontgonnen gebied betreden en al kaartlezende uitgaan van irrelevante en verkeerde antwoorden zonder op te letten waar je loopt.

Drie keer raden wat er dan gebeurt…

2 – Denken dat veranderen moeilijk is, zorgt ervoor dat het onnodig moeilijk wordt.

Visies mogen dan dromen zijn, het realiseren ervan wordt zo een nachtmerrie. Door aan te kondigen dat veranderen lastig is (een ploeterende beweging bergopwaarts), zal de neiging ontstaan om het als lastig te ervaren.

3 – Het trekken aan de veranderkar is als het trekken aan een dood paard.

Beelden roepen gedachten op die het gedrag sturen. Een beeld kan dus onbedoeld een averechts effect hebben. Zeker voor de reizende organisatie van A naar Beter. Aangenomen wordt dat 20% trekt, 60% zit en 20% remt.

Een klein deel wordt dus tijdelijk voor het veranderkarretje gespannen om enthousiast en vol overgave het zware werk te doen en de klus te klaren. De trekkers van de kar zijn zwoegend bezig totdat ze er vanzelf bij neervallen.

4 – Gedragsverandering wordt zo voorgesteld dat niemand (nu) anders gaat doen.

Een rotsvaste overtuiging is dat cultuurverandering heel erg lang duurt. Geen wonder dat iedereen elkaar vanaf de tribune gaat zitten aankijken en rustig afwacht tot de volgende generatie de kolen uit het vuur komt halen.

Van uitstel komt dan ook meestal afstel, in de verwachting en stille hoop dat de verandering wel overwaait. Zo wordt het tegenovergestelde bereikt van wat de bedoeling is, namelijk mensen aanmoedigen om het nú anders te gaan doen.

Met gemak kun je bovenstaande vertalen naar eigen veranderpogingen

Veelal liggen daar eveneens belemmerende overtuigingen aan ten grondslag. Je kijkt door een bepaalde bril naar ‘het leven’, zonder dat je er erg in hebt dat die bril op je neus staat. Als je die onbewuste bril niet ziet, kun je ook niet bewust door een andere gaan kijken.

Het onbewuste wordt vaak voorgesteld als een onwillige olifant of wild paard. Het bewuste is in beide gevallen de heethoofdige berijder, die gefrustreerd in de flanken van ‘zijn dier’ trapt. (Een beeld dat wél klopt, denk ik.) Waarom ga je nou niet vooruit?! Waarom verandert er niets?!

Deze beeldspraak illustreert mooi het krachtverschil

Leer liever hoe je een betere ‘berijder’ wordt, dan dat je het gevecht aangaat – dat verlies je gegarandeerd. Je onderbuik (intuïtie) aanvoelen én zo verstandig zijn om te weten wanneer je je gevoel moet volgen en wanneer niet… Een levenslange worsteling.

Dat aanvoelen, gaat wel beter als je je bewust bent van eigen overtuigingen die jouw ‘doen’ in de weg zitten. Dat helpt om vaker te kiezen en doen vanuit verlangen, in plaats van angst. Wat voor soort belemmerende gedachten komen het meeste voor? Volgens Martijn Frijters zijn dat:

• Liefdesverslaving
  Eis: het is noodzakelijk dat anderen je mogen en je gedrag goedkeuren.
• De stoel van de rechter
  Niet gedrag wordt beoordeeld, maar de persoon veroordeeld.
• Lage frustratietolerantie
  Eis: het leven moet makkelijk zijn.
• Perfectionisme
  Eis: foutloos handelen.
• Eerlijk en rechtvaardig
  Eis: iedereen moet zich aan de regels houden.
• Rampdenken
  Zorgelijke scenario’s in je hoofd afspelen en herhalen.
• Handelen in zorgen en angsten
  Eis: recht hebben op zekerheid.
• Calimerodenken
  Kleineren van jezelf in relatie tot anderen.

 uit ‘De kracht van gedachten – groeien in je werk door belemmerende overtuigingen aan te pakken’

Hierdoor blijf je eindeloos in dezelfde denkrondjes draaien

Geen wonder dat al jouw gepieker over die droombaan ‘m geen stap dichterbij brengt. Logisch dat alleen maar diepzinnig fantaseren over zelfstandig ondernemerschap je alles behalve ondernemender maakt. Okay, het is diep. Maar ook zinnig? Het verlamt je vooral.

Blijf nadenken vanuit een onbewust paradigma, negeer je intuïtie en je doet… niets. Waar je diepgaand van overtuigd bent, zet je al dan niet in beweging. Zoiets heeft het formaat van een olifant. Als die niet meebeweegt richting het nieuwe pad dat jij als berijder in wilt slaan…

Dé manier om je intuïtie monddood te maken is overanalyseren

Zo negeer je de gevoelsbron die jou in beweging kan brengen. “Maar ik wil natuurlijk ook niet als een kip zonder kop in zeven sloten tegelijk lopen hè!” Hier is een belemmerende overtuiging aan het woord. Met z’n “natuurlijk” (dus ontegenzeggelijk waar) en de overdrijving.

Kies voor een andere denkwijze, een ander paradigma en de situatie verandert. Als je ergens écht anders over gaat denken, ga je namelijk onvermijdelijk ook anders doen. Wat weer effect heeft op allerlei situaties. En dat zorgt op zijn beurt weer voor positieve feedback:

Je ervaart verandering

Proberen alles van tevoren te doorgronden verkleint je actieradius aanzienlijk. Theoretiseren zonder te doen, zonder uit te proberen, laat je niet ervaren. Terwijl juist die ervaring gevoelens losmaakt. En dán kom je erachter wat het betekent voor jou. Omdat je de betekenis ook voelt.

Denken en doen zijn communicerende vaten. Niet kunnen doen, al wil je nog zo graag, duidt meestal op een onderliggende denkwijze die in tegenspraak is met wat je zegt te willen. Hoe meer dat wat je doet aansluit bij diepe overtuigingen, hoe makkelijker het is om te ‘doen’.

Maar is dit niet ook gewoon de zoveelste theorie?!

Misschien is jouw praktijkervaring heel anders. Omdat je dol bent op omdenken. Wars van stappenplannetjes. Al dat gewroet in de menselijke ziel een beetje overtrokken vindt. Je weet heus wel dat verandering in theorie in deze volgorde zou moeten verlopen:

• Je verandert je houding, die voortkomt uit bepaalde normen en waarden.
• Van daaruit besluit je om je anders te gaan gedragen.
• En zie daar: je gedraagt je anders!

Maar waarom zou je niet éérst kunnen ‘doen’, kijken of het bevalt en daarná je overtuiging dienovereenkomstig aanpassen? Dan krijg je zoiets als dit (okay, toch een stappenplannetje):

• Eerst ervaren of en hoe dat andere gedrag beter is voor jou.
• Krijg nou wat, het werkt en voelt inderdaad beter.
• En zie daar: jouw houding verandert!

Dit doet me denken aan Transform your habits van James Clear

Hij gelooft in de ‘Gouden Regel’ die Charles Duhigg beschrijft in The Power Of Habit: de trigger en beloning blijven hetzelfde, maar er wordt een andere gewoonte tussen geschoven. Volgens hem gaat er echter iets aan vooraf:

Geloven dat jij iemand bent die daartoe in staat is. Hij noemt dat een identiteitsgewoonte. Hij stelt dat je niet meteen in doelen moet denken, maar éérst jezelf ervan moet overtuigen dat jij iemand bent die in staat is om bepaald gedrag te veranderen.

Ga maar na, wat denk jij als je meer wilt bewegen?

“Iedere week 3 keer naar de sportschool!” roep je nu misschien. Of: “Vaker de fiets pakken!” Of: “Iedere ochtend een half uur wandelen!” Het zijn maar wat voorbeelden.

Wat denk jij ondertussen diep van binnen? Ik gok er even rustig op los:

• Wedden dat ik toch weer op m’n luie reet blijf zitten…
• Waarom zou ik het nu wel volhouden? Ik heb het al zo vaak geprobeerd…
• Nu zit ik allemaal plannetjes te maken, maar als ik het straks moet gaan dóen…

Clear zegt dat je die grote doelen even moet laten voor wat ze zijn. Ga eerst bewijzen dat jij in jezelf kunt geloven. Waarbij een absolute must is dat je klein begint! Je wilt afvallen? Word iemand die iedere dag beweegt. Neem een stappenteller en begin met 50 stappen.

Feliciteer jezelf hiermee. Dit is niet iets om schamper over te doen! Je hebt de eerste stappen gezet. Zie je wel dat je het kunt. Bouw die overtuiging langzaam uit door steeds vaker aan jezelf te bewijzen dat je het wél kan. En zo ontstaat ‘vanzelf’ een nieuwe gewoonte.

Wat een toepasselijk slot voor deze blog… een praktisch uitvoerbare theorie!

Hoe Agnes en Tessa en andere #kommaarop bloggers theoretische varkentjes al dan niet tegenstribbelend wassen? Lees en bekijk het allemaal op/via de #kommaarop site!