Ik hou van structuur en schep graag orde in de (creatieve) chaos. Des te meer reden dus om ‘Warorde – ontketen creativiteit en innovatie’ te lezen, van Peter Ros, technologie-optimist en mede-oprichter van Permanent Beta.
foto van Rocky Park op Pixabay
Het blijkt een behoorlijk ordelijk boek te zijn, waar zelfs (actie)lijstjes in staan. Ros houdt duidelijk rekening met ‘de gemiddelde lezer’, die waarschijnlijk niet zo dol is op verandering en chaos als hij.
De stand van de technologie en de bijbehorende uitdagingen die hij beschrijft, zijn al vaker en uitgebreider beschreven, maar zoals zo vaak gaat het om wat je DOET. Daar schort het in de praktijk aan. We lezen en praten erover, zijn even geïnspireerd en dán… business as usual.
Er verandert niets. Of halfslachtige, angstige pogingen draaien nergens op uit. Als het aan Peter Ros ligt, gaat dat veranderen door gebruik te maken van het concept dat hij in dit boek introduceert:
Warorde, oftewel georganiseerde chaos. De bestaande orde in de war brengen, om op die manier ruimte te scheppen voor nieuwe inzichten en (zelf)ontwikkeling.
Waarom is er warorde nodig?
We hebben warorde nodig omdat we in onze drang naar het scheppen van orde en ons verlangen naar (een gevoel van) veiligheid, nogal eens doorschieten in de bescherming daarvan door een overmaat aan regels. De rigiditeit die daarmee gepaard gaat, zorgt ervoor dat je juist NIET:
- openstaat voor het nieuwe
- het onbekende omarmt
- risico tolerant bent
Precies wat volgens Ros nodig is om te kunnen overleven als individu en bedrijfsleven in de huidige tijd, waarin de ene technologische ontwikkeling over de andere buitelt.
Zo zullen onder andere kunstmatige intelligentie en DNA-manipulatie ons aanpassingsvermogen flink op de proef zetten. Dat kun je beter onder ogen zien dan wegkijken en zeggen (zoals veel mensen destijds over het internet), “dat waait wel weer over”.
Regels hebben óók voordelen
Zonder de moderne bureaucratie die we hebben opgetuigd, zouden we waarschijnlijk niet zo en masse kunnen samenleven zoals we nu doen. Een teveel ervan erodeert echter het vertrouwen, vernauwt de blik en beperkt de bewegingsruimte.
Laten dat nou net ingrediënten zijn die voor de broodnodige verandering en innovatie kunnen zorgen. Bewegingsvrijheid, het herkennen van kansen en bedreigingen, je intuïtie gebruiken, vertrouwen hebben in jezelf en anderen…
Peter Ros vindt dat we te bureaucratisch zijn geworden en pleit voor een betere balans tussen orde en chaos. Hoe? Door regelmatig een portie speelse warorde te injecteren in jezelf, je team, een project of in de organisatie waar je werkt.
Maar ja, we zijn en blijven maar bang voor verandering he
Ook in dit boek wordt de nodige aandacht besteed aan veranderingsangst. Volgens Ros zijn de belangrijkste angsten of gepercipieerde risico’s (ik vat ze even nog korter samen dan de auteur al doet):
functioneel
bang zijn dat je iets kiest wat later niet goed blijkt te werken
fysiek
straks overkomt je wat door een verandering (in je levensstijl)
financieel
stel dat je je baan eigenhandig overbodig maakt
sociaal
wat als anderen de verandering raar vinden
psychologisch
wat als mensen me ermee gaan pesten
tijdelijk
door tijd te steken in een andere werkwijze, komt je huidige werk in het gedrang
Ja, externe goedkeuring nodig hebben, kan je eigen geluk en ontwikkeling behoorlijk afremmen…
“Waar angst regeert, wordt niet geleerd”
Organisaties hebben volgens Peter Ros de neiging om verandering en risico als een virus te behandelen. Vandaar dat enthousiasme over een creatief idee of innovatieve andere aanpak zoveel weerstand kan oproepen.
Op zich begrijpelijk. Bedrijven die al aardig wat jaartjes meedraaien, zijn geoptimaliseerd op dat wat ze doen steeds efficiënter doen. Niet meer marge creëren door nieuwe dingen uit te proberen, maar winstmaximalisatie door efficiency.
Die eenzijdige focus en angst en/of het onderschatten van nieuwe (technologische) ontwikkelingen, zorgt ervoor dat je naast het missen van kansen, ook de schaduwzijdes over het hoofd ziet. Zo dachten we dat het wel los zou lopen met Social Media en hebben daarmee invloedsmogelijkheden verspeelt.
Wat het volgens de auteur nog lastiger maakt, is dat een groot deel van de huidige ontwikkelingen en technologische versnellingen aan het oog onttrokken worden, omdat ze zich afspelen in de wereld van de atomen en bits & bytes. Daardoor worden veel veranderingen niet tijdig (h)erkent en geïntegreerd.
De ervaringen van Peter Ros hebben hem geleerd dat als er teveel angst is, intuïtie, flexibiliteit en creativiteit daaronder lijden. Als er echter veel geprovoceerd wordt, gaat de aandacht en energie naar confrontaties, tegenstellingen en het verdedigen van eigen meningen en overtuigingen. Het zijn twee ongewenste uitersten.
Je kunt beter een beetje verwarring zaaien
Met een beetje verwarring kun je jezelf en andere mensen uit de comfortzone halen, zonder dat het té bedreigend wordt.
Ros suggereert om eens een week van functie te veranderen, ergens buiten te gaan werken of met hele andere collega’s dan gebruikelijk samen te werken. Dat zal verwarring opleveren, maar óók nieuwe inzichten en samenwerkingen.
Idealiter wil je dat er urgentie, ruimte, beweging en vrijheid ontstaat en dat de écht goede ideeën komen bovendrijven, terwijl tegelijkertijd het groepsgevoel op een positieve manier versterkt wordt. Essentiële ingrediënten daarvoor zijn: vertrouwen en vergevingsgezindheid.
Even een stap terug, naar hoe moeilijk het is om gedrag te veranderen. Van Martijn de Groot heeft Peter Ros geleerd dat mensen pas bereid zijn om hun gedrag te veranderen als ze urgentie voelen én perspectief zien.
Uit een lonkend perspectief of een gezamenlijk doel kun je vertrouwen putten. Combineer dat met doorvoelde urgentie en de bereidheid elkaars fouten en missers te vergeven en er ontstaat een krachtige verandermix.
Niet comfort maar warorde moet de default instelling worden
Omdat we eerder behaald succes willen beschermen, maken we meer regels, waardoor de bewegingsvrijheid afneemt, aldus Ros. De (schijn)veiligheid die hieruit voortvloeit, geeft een gevoel van comfort. Er is geen urgentievuiltje aan de lucht.
Onze alertheid neemt daardoor af, intuïties worden gegeneerd en we verliezen uit het oog waarom we eigenlijk doen wat we doen en wat het nut ervan is. Uiteindelijk zal een crisis ons tot de orde roepen, of beter gezegd, warorde. 😉
Intuïtie, lef en creativiteit krijgen weer een kans. Het succes dat daaruit voortvloeit wordt vervolgens weer beschermd door regels en procedures, die weer uitmonden in een gevoel van comfort. Waarmee de cirkel rond is.
Peter Ros stelt de warorde cirkel tegenover de comfort-crisis cirkel
In het hart van de warorde cirkel staat ‘purpose’, het hogere doel. Daaromheen cirkelen warorde > spelen > creëren > verbeteren.
Warorde zorgt voor de ruimte en de energie om te spelen, waardoor je durft te creëren en het gecreëerde durft te delen met anderen om het te verbeteren. Omdat je je veilig voelt dankzij onderling vertrouwen en vergevingsgezindheid.
Om goed en constructief te kunnen spelen, heb je spelregels nodig. De auteur drukt je op het hart die vooral duidelijk en qua aantal beperkt te houden. Ook moedigt hij je aan nieuwsgierig te zijn én te blijven, onbekende combinaties uit te proberen en de status quo te blijven bevragen. Op die manier hou je de warorde cirkel draaiende.
Dat klinkt natuurlijk makkelijker dan het is. Ros neemt je dan ook mee langs allerlei valkuilen en warordelijke oplossingen. Wat mij erg aansprak, is de warordelijke oplossing die Netflix toepast om de weerbaarheid van hun systeem (en dus ook de ontwikkelaars) te testen en te versterken: het Chaos Monkey programma.
Dankzij hun strijd tegen de random uitvallen op allerlei verschillende plekken in het systeem, die veroorzaakt worden door dat programma (waarvan inmiddels bijna tien versies actief zijn), hebben ze een enorm betrouwbaar netwerk gebouwd.
Vertrouwen, intuïtie, intentie en essentie
De auteur gaat uitgebreid in op het belang van vertrouwen, intuïtie, intentie en de essentie. Wat betreft intuïtie ben ik op m’n hoede sinds ik Thinking Fast and Slow heb gelezen.
We overschatten de kwaliteit van onze intuïties. Als iets goed of juist voelt, betekent dat nog niet dat het goed of juist is (zie m’n blog Waarom we onbewust zoveel makkelijker te beïnvloeden zijn dan we denken).
Naast de kracht van het geven (en ontvangen) van vertrouwen, is het kunnen checken van jouw eigen intenties en die van anderen, een belangrijke kwaliteit. Heb je ‘onzuivere’ redenen om ergens aan mee te werken? Heeft het project status of vind je het alleen maar strategisch belangrijk om in een bepaald groepje te zitten?
De essentie helder hebben, scheelt een hoop gedoe of maakt de oorzaak ervan duidelijk, aldus Ros. Dus als de essentie, oftewel de richting, het nut of het doel, onduidelijk is…
Spelen en experimenteren (wat spannend én veilig is, want: het is ‘slechts’ een experiment), levert niet alleen nieuwe inzichten en bruikbare ideeën op, het kan je ook dichterbij die essentie brengen.
Kinderen willen spelen, volwassenen willen inspiratie
Ros doet een paar suggesties om jezelf te inspireren door te ‘randomizen’. Fiets of wandel eens een hele andere route (naar je werk), probeer in een vergadering andere vragen te stellen of oefen juist je luistervaardigheden. Ga iets met je handen doen, zeker als je veel met je hoofd werkt.
Zet je verwondering ‘aan’. Ga eens kijken bij iemand die heel iets anders doet dan jij (de auteur beschrijft wat een kinderkliniek geleerd heeft van een Formule1 pitstop team). Neem je eigen rol niet te serieus, weersta de neiging om eigen aannames klakkeloos te geloven en blijf nieuwsgierig naar alternatieven.
Een goede suggestie van de auteur: kijk welke suggesties in zijn boek weerstand bij je opwekken en probeer juist die uit.
“Gewoon beginnen en kijken wat werkt”
Aldus Rogier Thewessen, één van de drie oprichters van Young Capital, die Peter Ros spreekt over hoe je de uitkomsten van experimenten nou vertaalt naar praktische toepassingen. Hij heeft meer goede oneliners in de aanbieding: “de meeste mensen kunnen niet afzien” en “waar het moeilijk is, is het niet druk”.
Ros krijgt vaak de vraag “Wat moeten we morgen doen?” Zijn antwoord: “Zorg voor veilige experimenteerplekken.” Ik vermoed dat ook jij er niet van opkijkt dat de auteur stelt dat de meeste organisaties onveilig zijn als het gaat om:
- het onderzoeken van het onbekende
- het suggereren van het onmogelijke
- het uitspreken van een gevoel van ‘niet weten’
Een goede tip van Peter Ros: “noem de volgende verandering een experiment en je krijgt zoveel makkelijker mensen mee”.
We ontkomen er niet aan: voor dit alles is (persoonlijk) leiderschap nodig
Maar wát voor leiderschap hebben we dan nodig? De huidige definitie van de auteur is:
Het vermogen om visie te vormen en beslissingen te nemen (en daarvan de consequenties te dragen) die in dienst staan van het doel en de situatie waaraan leiding of richting gegeven moet worden.
Hij werkt een in zijn ogen mooi leiderschapsvoorbeeld uit, Bas van der Veldt, de CEO van softwarebedrijf AFAS. Dit bedrijf heeft de Monkey Milestones bedacht. Deze speelkaarten kun je downloaden @ zowerktafas.nl.
Serendipiteit, groupthink, flow, weerstand, lekker slapen en enthousiasme
Het belang van serendipiteit en het gevaar van groupthink komen uitgebreid aan de orde in het boek Warorde. Ook gaat het over flow en de weg van de weerstand:
Je moet bereid zijn om pijn te lijden, diep te gaan, een nieuw gebied aan te boren en antifragiliteit op te bouwen. Either you win or you learn.
Het belang van een goede nachtrust wordt ook genoemd (je hebt 7 tot 9 uur per nacht nodig, ja, jij óók – langdurig minder is echt schadelijk) en dat je niet zonder welgemeend enthousiasme kunt.
Daarnaast is volgens Ros “het magische ingrediënt” liefde. Eerlijk en helder zijn tegen elkaar ziet hij overigens ook als een vorm van liefde.
Kritisch zijn valt niet mee als alles (op het eerste oog) lekker loopt
De auteur raadt je dan ook aan om je bewust te zijn en te blijven van de omgeving buiten je bubbel. Volgens hem een essentieel onderdeel van voorbereid zijn op verandering. “Voordat iemand je in een crisis duwt, kun je maar beter zelf uit je comfortzone stappen.”
Ik vat wat tips die hij hiervoor geeft even kort samen:
- lees vooral boeken die niets met je vakgebied of functie te maken hebben (vraag mensen die jou prikkelen of inspireren naar hun invloedrijke-boeken-top-5)
. - reis naar inspirerende plekken, dat kan met de trein naar Groningen zijn en in je hoofd kun je ook reizen
. - praat met mensen bij wie je in eerste instantie weerstand voelt, die kunnen je veel te vertellen hebben
. - sta jezelf regelmatig een uurtje vrij associëren toe
. - schop de boel af en toe een beetje in de war door vaste activiteiten eens anders te doen
Daar hebben we Simon Sinek en z’n gouden cirkel weer…
Dat is wat ik denk als de auteur het heeft over het formuleren van een heldere en sturende omschrijving van je ‘purpose’. Mijn ervaring is dat er vooraf heel vaak geen diepgevoeld WHY is. Dat wordt er later bij bedacht.
Denk aan Apple (wat in dit boek trouwens ook als inspirerend voorbeeld wordt opgevoerd). Als het aan Steve Jobs had gelegen, dan had hij een meditatieretraite in India gehad, of in ieder geval zoiets dergelijks ergens op de wereld.
We onderschatten zo vaak de invloed van omstandigheden, de cultuur waarin we opgroeien, sociale druk, de sturende kracht van de incentives binnen jouw bedrijfstak en vooral simpelweg geluk hebben.
Onze eigen invloed en inbreng overschatten we juist. Ik verwijs wederom naar de blog Waarom we onbewust zoveel makkelijker te beïnvloeden zijn dan we denken.
“Cutting out the bullshit”
Naar het doel vragen, is zondermeer een goed idee. Waarvoor hebben we iets opgetuigd en sluiten de uitkomsten aan bij de doelstellingen? Wat zou er gebeuren als je bepaalde onderdelen weg zou laten? Hoe zou het eruit zien als je de vrije hand had of vanaf scratch kon beginnen?
“Wees scherp, eerlijk en meedogenloos in cutting out the bullshit,” aldus Peter Ros en daar sluit ik me graag bij aan.
De lifecycle van elk product en iedere dienst
De auteur beschrijft de lifecycle van producten en diensten aan de hand van de s-curve-theorie. Je begint met uitbroeden en ontwikkelen. Als het aanslaat, gaat het groeien. Op een gegeven ogenblik is het product of de dienst volwassen. Na verloop van tijd wankelt de daarbij behorende continuïteit.
Dat wordt mede veroorzaakt door de wet van de afnemende meeropbrengst. Het optimalisatieproces van iets wat al behoorlijk succesvol is, zal steeds meer resources vergen. Op een gegeven ogenblik zijn de kosten de baten niet meer waard. Het maakt niet uit wát je wilt optimaliseren, dit effect zal altijd optreden.
Op zulke momenten kun je beter iets nieuws proberen, vindt Ros, of het nou een werk- of privésituatie betreft. Dat helpt ook als je nog zoekende bent naar wat je belangrijk vindt. “Soms kom je er pas achter wat je hogere doel is door gewoon te gaan doen en gaandeweg je richting te ontdekken.” Soms? Ik zou zeggen: vaak!
Warorde opwekken
Peter Ros besluit zijn boek met tips over hoe je warorde op verschillende niveaus kunt opwekken. Van hoe je kunt weglopen uit de zoveelste zinloze vergadering t/m the cannibal, de rebellen met hun radicale idee in een apart bedrijf zetten met als doel het moederbedrijf ‘op te eten’.
Als je met iets minder radicaals wilt starten, dan kun je de omgekeerde brainstorm inzetten. Antwoord geven op de vraag wat er moet gebeuren om ervoor te zorgen dat iets op een fiasco uitdraait, vinden de meeste mensen een stuk makkelijker dan een nieuw idee of andere werkwijze in de groep gooien.
Daarná ga je natuurlijk wel aan de slag met goede ideeën waar je in jouw praktijk iets mee kunt en waar je ook echt iets mee gaat doen. Want dat “we gewoon op dezelfde manier moeten blijven doen wat we nu doen” geen goed idee is, heb je net zelf geconstateerd in die omgekeerde brainstorm.
Spelen met de Warorde cirkel
In het laatste hoofdstuk zet de auteur alle tips die hij in het boek gegeven heeft, over hoe je speelt met de warorde cirkel om creativiteit en innovatiekracht te stimuleren, op een rijtje. Het laatste punt van de lijst met 16 punten is: “vergeet niet te genieten van de reis”. En zo is dat.
In 2010 verscheen het boek ReWork, van Jason Fried en David Heinemeier Hansson. Ik heb het destijds met veel plezier gelezen en pak het er nog steeds af en toe bij. Ros heeft een mooi stukje uit dit boek gekozen als slot (waarna nog een epiloog en bijlage volgen):
We all have ideas. Ideas are immortal. They last forever. What doesn’t last forever is inspiration. Inspiration is like fresh fruit or milk: It has an expiration date.
If you want to do something, you’ve got to do it now. You can’t put it on a shelf and wait two months to get around to it. You can’t just say you’ll do it later. Later, you won’t be pumped about it anymore.
If you’re inspired on a Friday, swear off the weekend and dive into the project. When you’re high on inspiration, you can get two weeks of work done in twenty-four hours. Inspiration is a time machine that way.
Inspiration is a magical thing, a productivity multiplier, a motivator. But it won’t wait for you. Inspiration is a now thing. If it grabs you, grab it right back and put it to work.
Warordelijk duwtje in de rug
Kun jij ook wel een warordelijk duwtje gebruiken omdat je bedrijf vastgeroest zit in “zo doen we dat hier nou eenmaal”? Heb je de indruk dat jouw of jullie business er binnen een paar jaar heel anders uit zou kunnen zien en dat daar op korte termijn niks mee doen weleens fataal zou kunnen zijn?
Dan is ‘Warorde’ lezen de moeite waard. Veel tijd zal dat je in ieder geval niet kosten, want je fietst er zo doorheen. Ik heb het boek in twee weekendmiddagen uitgelezen en ben nu voorzichtig bezig met een beetje warordelijk doen…
.
Geef een reactie