Nadenken over wat onbespreekbaar is en dan…

Ik ben Hackers and Painters van Paul Graham aan het lezen. Eén van de essays in dit boek gaat over taboes. Iedere menselijke samenleving heeft ze onontkoombaar en Graham daagt je uit om er heel bewust naar te zoeken. Om het onbespreekbare in je eigen hoofd bespreekbaar te maken en zo tot (kleine) vernieuwende ideeën te komen.

Nadenken over wat onbespreekbaar is…

Denk daar maar eens over na, ja. Waar kun je beter je mond over houden, als je niet wilt dat ‘iedereen’ over je heen valt? Die vraag beantwoorden, kan best lastig zijn. Taboes van de cultuur waarin je opgroeit, internaliseer je automatisch. Ze zitten (onbewust) besloten in plaatselijke gebruiken en gewoonten. Paul Graham verwoordt die onzichtbaarheid treffend:

Have you ever seen an old photo of yourself and been embarrassed at the way you looked? Did we actually dress like that?! We did. And we had no idea how silly we looked. It’s the nature of fashion to be invisible, in the same way the movement of the earth is invisible to all of us riding it.

What scares me is that there are moral fashions too. They’re just as arbitrary and just as invisible to most people. But they’re more dangerous. Fashion is mistaken for good design; moral fashion is mistaken for good. Dressing oddly gets you laughed at. Violating moral fashions can get you fired, ostracized, imprisoned or even killed.

Soms weet je heel goed wat onbespreekbaar is, maar is het zo vanzelfsprekend dat je er simpelweg niet bij stilstaat. Geen ‘vieze’ woorden gebruiken in het bijzijn van kleine kinderen bijvoorbeeld. Eigenlijk doe je dan alsof dat onderdeel van de taal niet bestaat. Als ze ouder worden en er ineens volop mee geconfronteerd worden, kan dat best even schrikken zijn.

Het gaat er niet om alles wat onbespreekbaar is hardop uit te spreken

Pas daar vooral mee op, tenzij je je graag overal en nergens wilt verantwoorden en verdedigen. Met ‘What You Can’t Say’ wil Paul Graham je stil laten staan bij je eigen conformistische inslag. Hij stelt dat je (on)kunde om heersende overtuigingen ter discussie te stellen, gecorreleerd is aan je (on)vermogen om tot hele goeie ideeën te komen. Dat klinkt plausibel.

Want kijk maar eens door gewoontes en aannames heen. De stommiteiten uit het verleden zijn helder. De zon draait niet om de aarde, nee. Dachten ze dat in de 15e eeuw?! Een stuk recenter: in de 19e eeuw (!) geloofde men nog dat infecties door slechte lucht veroorzaakt werden. Remedie: parfum. Hygiëne moest eerst bedacht worden om toegepast te kunnen worden.

Hoe zou je het ondenkbare denken kleinschalig kunnen toepassen?

Zo willen we best graag originele, rendabele én uitvoerbare ideeën hebben voor onze business. In ons post-industriële tijdperk wordt er veel waarde gehecht aan individuele creativiteit. Een eigenschap die computers en machines vooralsnog niet van ons over kunnen nemen en die je letterlijk broodnodig hebt in een concurrerende (arbeids)markt.

Misschien hebben we er hiermee meteen één te pakken. Zou jij hardop de stelling durven verdedigen dat het belang van creativiteit zwaar overschat wordt? Wat verstaan we er eigenlijk onder? En hoe creatief kun je zijn binnen de heersende (bedrijfs)cultuur en haar (onuitgesproken) regels? Eerst maar eens de definitie van creativiteit:

Creativiteit wijst in het algemeen naar een vermogen om iets nieuws te scheppen. Een individu of groep toont creativiteit wanneer een nieuw concept of object wordt gemaakt, of wanneer een originele oplossing voor een probleem wordt gevonden.

Hoe vaak doe jij dat?

Misschien doe je dat wel heel vaak. Zeker als je een ‘creatief beroep’ hebt. Maar… krijg je het er ook doorheen? Komt het aan? Gaan mensen er enthousiast in mee? Of loop je te ver op de troepen vooruit? Heb je briljante oplossingen voor zaken die niet als een probleem gezien worden? Over dat laatste struikelen nogal wat wannabe ondernemers.

Wat zijn de negatieve kanten van creativiteit? Daar had Google niet zomaar een antwoord op. ‘Niet erg praktisch’, lees ik ergens. Ik moet denken aan de dingen die we zeggen omdat ze sociaal wenselijk zijn, terwijl we er eigenlijk niet in geloven of er niks mee te maken willen hebben. We zeggen dat we creativiteit belangrijk vinden, maar ondertussen…

Inside the box – people actually don’t like creativity

We are raised to appreciate the accomplishments of inventors and thinkers – creative people whose ideas have transformed our world. We celebrate the famously imaginative, the greatest artists and innovators from Van Gogh to Steve Jobs.

Viewing the world creatively is supposed to be an asset, even a virtue. Online job boards burst with ads recruiting “idea people” and “out of the box” thinkers.

We are taught that our own creativity will be celebrated as well and that if we have good ideas, we will succeed. It’s all a lie.

This is the thing about creativity that is rarely acknowledged: Most people don’t actually like it. Studies confirm what many creative people have suspected all along: people are biased against creative thinking, despite all of their insistence otherwise.

De angstige aversie tegen onzekerheid, de behoefte aan conflictvermijding, het voelen van de sociale druk om je te conformeren, het Nederlandse ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’ – ze staan allemaal op uiterst gespannen voet met creativiteit. Het gemak van de conformistische route lonkt verleidelijk prettiger dan de onrust van de rebelse weg.

Alledaagse ideeën worden veel sneller geaccepteerd dan de wonderbaarlijke exemplaren. Overal en van jongs af aan. Ook op plekken waar leren voorop staat: scholen. Leerkrachten hebben een duidelijke voorkeur voor gehoorzame kinderen die gewoon doen wat er van ze gevraagd wordt. En gestandaardiseerde testen kaderen ook zo lekker in.

De conformiteitsdruk overleven en ongevoelig zijn voor sociale druk

Dat is wat creatieve doorzetters met elkaar gemeen hebben. Wat een enorme bewuste inspanning vergt en een intens commitment. Zonder succesgaranties vooraf. Al kan creativiteit soms zeer de moeite waard zijn, we willen toch vooral gelukkig zijn. Met zo min mogelijk moeite. Die instelling leent zich niet zo goed voor de creativiteit randvoorwaarden.

Er wordt wat afgepraat en geschreven over het belang van onderscheidend vermogen. Maar écht erg opvallend anders zijn en doen, is toch een ander verhaal. Soms is dat maar goed ook of in ieder geval te begrijpen. Want om te overleven moet je rekening houden met de omgeving waarbinnen je functioneert. Waarbij de markt meer bepaalt dan je misschien lief is:

The #1 company-killer is lack of market.

When a great team meets a lousy market, market wins.
When a lousy team meets a great market, market wins.
When a great team meets a great market, something special happens.

You can obviously screw up a great market – and that has been done, and not infrequently – but assuming the team is baseline competent and the product is fundamentally acceptable, a great market will tend to equal success and a poor market will tend to equal failure. Market matters most. And neither a stellar team nor a fantastic product will redeem a bad market.

The only thing that matters is getting to product/market fit. You can always feel when product/market fit isn’t happening. The customers aren’t quite getting value out of the product, word of mouth isn’t spreading, usage isn’t growing that fast, press reviews are kind of “blah”, the sales cycle takes too long, and lots of deals never close.

Daar zit je dan lekker creatief en andersdenkend te zijn…

Het gaat echter om waar deze blog mee begon. Je eigen conformisme ontdekken en uitdagen. Het onbespreekbare in je eigen hoofd bespreekbaar maken om zo tot (kleine) vernieuwende ideeën te komen. De ondernemersles die ik vorig jaar geleerd heb, komt weer naar boven: passie is prima bedrijfsmotor brandstof, maar het is niet de motor.

De concrete, relevante, praktische én rendabele vertaalslag van je idealen naar de dagelijkse praktijk – dat is een grootse (volhouders) ‘kunst’. Dus laat ik vooral eigen taboes onderzoeken. Wat vind ik zelf onbespreekbaar en waarom? Wat zou er gebeuren als ik het diametraal tegenovergestelde durf te overdenken? Alles durven denken en niet alles hoeven zeggen.

Het begint al te borrelen… Bij jou ook?
.