De weg naar succes kent slechts 7 stappen

De 10 stappen naar succes. In 6 stappen een gelukkiger leven. De 5 eigenschappen van een goede ondernemer. Lijstjes zijn onverminderd populair. Ze geven de verleidelijke illusie dat er een eenvoudige formule is voor succes of geluk. En dat willen we maar wat graag geloven, al weten we heus wel dat veranderen niet tot zoiets simplistisch te reduceren is.

Dat waren mijn eerste gedachten toen ik de titel van Ivo Mijland’s nieuwste boek zag, ‘Step your mind – 7 stappen op weg naar een succesvoller leven‘. Gelukkig keek ik deze keer langs mijn titel vooroordeel heen 🙂

‘Step your mind’ is groot, vierkant en kleurrijk (veel foto’s, voorbeelden in rode vlakken en opdrachten in groene) en biedt je een concrete veranderstrategie op basis van twee theorieën die medio vorige eeuw ontwikkeld zijn:

Transactionele Analyse (TA)

Volgens de persoonlijkheidstheorie Transactionele Analyse probeer je vanaf je geboorte de wereld en jouw plaats erin te begrijpen door de vorming van een script. Het is als een filter waardoor je de wereld bekijkt en begrijpt.

Ouders, verzorgers en andere belangrijke mensen beïnvloeden hoe jouw script zich ontwikkelt. En al is het zo dat zo’n script gedurende je levensloop kan veranderen, de essentie ervan wordt in je vroege jeugd vastgelegd.

Contextuele Begeleiding

De woordcombinatie verklaart zichzelf. Hou rekening met de context als je iemand begeleidt. We zijn geen autonoom handelende wezens (al denken we dat wel graag) en worden continu beïnvloed door onze omgeving.

De contextuele benadering onderscheidt een viertal dimensies die de werkelijkheid bepalen:

1. Feiten
   zoals genetische aanleg, sekse, lichamelijke gezondheid, werkzaamheden
   .
2. Psychologie
   denk aan egokracht, afweermechanismen, leerprocessen, fantasieën
   .
3. Transacties
   wat er tussen mensen gebeurt (communicatie- en rollenpatronen, macht, coalities)
   .
4. Relationele ethiek
   loyaliteit, betrouwbaarheid, verantwoordelijkheid, waar je recht op meent te hebben

Over de auteur

Ivo Mijland is trainer/opleider voor mentoren en personeel in het onderwijs en heeft ook zelf lesgegeven. Hij was docent Nederlands en mentor/leerlingbegeleider en heeft veel kennis van en jarenlange praktijkervaring met TA en Contextuele Begeleiding.

De combinatie daarvan is de ruggengraat van zijn toegankelijk geschreven boek met veel illustratieve voorbeelden. In de proloog stipt hij direct het belang van mindset aan. Hoe sta jij in het leven? Is je grondhouding positief of negatief? Actief of passief? Oftewel:

Heb jij een verliezers- of winnaarsscript?

Je kunt als verliezer of winnaar in het leven staan. Verliezers stoppen veel energie in wat niet te veranderen is en hebben geen oog voor wat er in het hier en nu wél kan en goed is. Ze blijven wachten op datgene waar ze recht op menen te hebben.

Winnaars weten dat het verleden onveranderlijk is, maar dat je er ondanks dat invloed op kunt uitoefenen door er een andere betekenis aan te geven. Ze kijken naar het effect van het verleden in het heden en creëren zo nieuwe wegen voor de toekomst.

Het maakt een groot verschil of je een winnaars- of verliezers mindset hebt. De één zal een boek met de subtitel ‘7 stappen op weg naar een succesvoller leven’ vermoedelijk eerder ter hand nemen dan de ander… Wat zijn die 7 stappen?

Stap 1 – Maak kennis met jezelf

Ivo Mijland legt uit dat er vanuit de Transactionele Analyse bezien drie egoposities zijn die gevoel, gedachten en gedrag aansturen:

• Ouders/Opvoeders (O)
  hoofd & hart van anderen die jou hebben voorgedaan hoe je je moet gedragen en omgaan met gevoelens

• Volwassene (V)
  neutraal, analytisch, zonder emoties en mening in het hier en nu naar een situatie kijken

• Kind (K)
  hoofd & hart van jezelf, doen wat je als kind al deed – je bent braaf of doet lekker waar je zin in hebt

Deze egoposities hebben zowel een positieve als negatieve kant:

• Kritische Ouder+ (KO+)
  grenzen stellen, regels handhaven, rechtstreeks aanspreken
• Kritische Ouder- (KO-)
  niet onderzoeken wat er gebeurd is, machtsvertoon, de ander moet zich aanpassen

• Voedende Ouder+ (VO+)
  verzorgen, hulp bieden, begeleiden en troosten
• Voedende Ouder- (VO-)
  overdreven beschermen en hulp opdringen

• Volwassene+ (V+)
  luisteren, (door)vragen, neutraal zijn en regels benoemen
• Volwassene- (V-)
  te analytisch, gevoelens terzijde schuiven, over andermans emoties heenstappen

• Aangepast Kind+ (AK+)
  gehoorzaam. opkomen voor anderen, proberen de goede vrede te bewaren
• Aangepast Kind- (AK-)
  doen wat de ander wil, voelt niet goed, conflict wordt niet opgelost

• Vrij Kind+ (VK+)
  goed voor jezelf zorgen, juichen, zingen, schelden, grappen en grollen, boeren laten
• Vrij Kind- (VK-)
  eigen lusten en gevoelens bevredigen zonder rekening te houden met anderen

Volgens de auteur schuilt het meeste potentieel in de egoposities waar je de meeste moeite mee hebt. Experimenteren met wat je normaal gesproken niet doet, zou weleens tot onverwacht succes kunnen leiden.

Stap 2 – Analyseer je transacties

Je kunt de wind niet veranderen, maar wel de stand van je zeilen.

Wat voor transacties zijn er allemaal mogelijk tussen mensen? De vier belangrijkste transactievormen, aldus Ivo Mijland:

• Complementair
  probleemloos verloop (wat niet hetzelfde is als constructief), de respons komt uit de egopositie waar de verzonden prikkel voor bedoeld was

• Gekruist
  er komt een andere respons dan de zender van de prikkel verwacht had

• Met bijbedoelingen
  wat iemand zegt, komt niet overeen met de bedoeling

• Via de band
  niet rechtstreeks van zender naar ontvanger, maar via een andere ontvanger

Stel jezelf na het eerstvolgende ineffectieve gesprek eens de volgende vragen:

• Vond ik het verloop van de ontmoeting fijn?
• Vond de ander hoe het gegaan is fijn?
• Bevorderden mijn vragen/opmerkingen een prettig gespreksklimaat?
• Kan ik de volgende keer andere keuzes maken?
• Zo ja, welke dan en hoe ga ik daar invulling aan geven?
• Zo nee, hoe kan ik dat dan leren?

Door je transacties – oftewel interacties – met andere mensen constructief te analyseren, (h)erken je ineffectieve transactiepatronen en wordt duidelijk dat je er invloed op kunt uitoefenen door andere keuzes te maken.

Ingesleten transactiepatronen veranderen is geen sinecure. Je moet alert blijven en bereid zijn het veranderinitiatief vanuit jezelf te laten komen. Want ook jij weet uit eigen ervaring: Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden.

Stap 3 – Manage je aandacht

Iedereen heeft behoefte aan het geven en ontvangen van aandacht. Bevestigd worden in je bestaan is net zo belangrijk als eten en drinken.

In dit hoofdstuk voert de auteur de TA term ‘stroke’ op, die lastig te vertalen is, omdat de betekenissen tegengesteld zijn:

• een aai over je bol
• een klap voor je kop

Ieder mens heeft een eigen strokethermostaat (al hebben we allemaal meer positieve dan negatieve strokes nodig). Hoe die afgesteld staat, is grotendeels in het verleden bepaald en afhankelijk van de cultuur waarin je opgegroeid bent.

De ontvanger is altijd de stroke betekenisgever. Afhankelijk van iemands strokefilter en -thermostaat kan iets wat jij positief bedoelt, dus negatief geïnterpreteerd worden. Waarom geven kleine kinderen veel makkelijker positieve strokes dan volwassenen?

Volgens Ivo Mijland ligt dat aan acht strokemythes – kort samengevat:

1. Geef geen goede strokes
   goed gedrag belonen maakt mensen arrogant
   .
2. Vraag geen positieve strokes
   als er niks over gezegd wordt, zul je het niet verdiend hebben
   .
3. Ontvang geen strokes
   een oprechte stroke wegwuiven
   .
4. Weiger geen strokes
   ook oneerlijke, pijnlijke of onzorgvuldige strokes moet je accepteren
   .
5. Geef geen strokes aan jezelf
   het is ongepast jezelf te complimenteren
   .
6. Ga om met strokes zoals je ouders hebben voorgeleefd
   je hebt geen recht om het anders te doen
   .
7. Zoek naar de vluchtstroke
   blijf uit de buurt van mensen die aardig zijn tegen elkaar
   .
8. Stroke negatief
   je leert beter door op fouten gewezen te worden

Dit hoofdstuk besluit met hoe je in acht etappes voor een goed strokeklimaat kunt zorgen. Deze zijn (uiteraard) het positief tegenovergestelde van bovenstaande mythes.

Stap 4 – Vier diversiteit

Zodra we het oneens zijn met elkaar, verlaten we het meest effectieve communicatiepatroon dat er is, aldus de auteur – elkaar respectvol en geïnteresseerd ontmoeten.

Vaak is er een oorzaak voor gedrag. Depolariserende gesprekken hebben oog voor beide kanten van het verhaal. In een debat tracht je te winnen op basis van argumenten. In een dialoog probeer je samen te winnen op basis van wederzijds respect.

Depolariseren is alleen mogelijk als je de ander volledig serieus neemt, ook als diens normen en waarden mijlenver van jou afstaan.

Ook in dit hoofdstuk wordt een nuttig model aangedragen om tot inzicht te komen: de OK-corral. Deze is opgebouwd uit vier overtuigingen, die geworteld zijn in het verleden:

• IK+ JIJ+ (groei)
  wederzijds groei – grenzen aangeven én elkaar helpen

• IK+ JIJ- (macht)
  over andermans grenzen heengaan en jezelf beter vinden dan de ander

• IK- JIJ+ (onzekerheid)
  jezelf als zwak en minderwaardig neerzetten, de ander doet het juiste

• IK- JIJ- (geen contact)
  twee mensen die het opgegeven hebben

Meerzijdige partijdigheid

Een grondhouding van meerzijdige partijdigheid helpt om in IK+ JIJ+ te blijven, schrijft Ivo Mijland (waarbij het helemaal niet nodig is dat je het met elkaar eens wordt). Wat heb je daarvoor nodig? Kort samengevat:

• je empathisch kunnen verplaatsen in de ander en diens voorgeschiedenis

• perspectieven onderzoeken en benoemen op een manier die voor beide partijen prettig is

• de ontmoeting ingaan met de verwachting dat de uitkomst IK+ JIJ+ zal zijn

• gevoel voor timing hebben, erkenning geven aan wie dat als eerste nodig heeft

5 – Regisseer je script

Jouw en mijn script zijn verhalen die bomvol zitten met subjectieve waarnemingen en interpretaties. We starten ermee vanaf onze geboorte en ze worden sterk beïnvloed door onze omgeving en aangeboren voorkeuren.

Ieder van ons krijgt tijdens het opgroeien positieve en negatieve boodschappen mee. Wederom draagt de auteur nuttige Transactionele Analyse terminologie aan die we in dit kader kunnen gebruiken: drivers en stoppers.

Drivers zijn de boodschappen die je aanspoorden om bepaald gedrag te vertonen. Stoppers zijn het tegenovergestelde. Op basis van slechts 6 drivers en 12 stoppers kun je elk levensscript analyseren, stelt Ivo Mijland.

Drivers

1. Doe je best
   de inspanning is belangrijk, moeite doen, nooit een lui uurtje
   .
   +/+ je werkt hard om doelen te bereiken
   -/- je vergeet te ontspannen
   .
2. Wees perfect
   het resultaat is belangrijk, alles tiptop in orde
   .
   +/+ succesvol omdat je er het beste uithaalt
   -/- door perfectie drang geen tijd om te genieten van wat er al is
   .
3. Doe de ander een genoegen
   het draait om de ander, je bent super attent
   .
   +/+ zorgen voor een ander is een mooie eigenschap
   -/- jezelf vergeten, hulp weigeren, schuldgevoel
   .
4. Wees de beste
   je hebt er alles voor over om beter te zijn dan de rest
   .
   +/+ prima streven om te willen uitblinken
   -/- bereid om je doel te bereiken ten koste van anderen
   .
5. Wees sterk
   altijd krachtig vooruitkijken, het leven gaat gewoon door
   .
   +/+ leven in het hier en nu
   -/- over lastige, verdrietige, ingewikkelde zaken heen walsen
   .
6. Maak voort
   geen probleem met drukte en deadlines, ongeduldig
   .
   +/+ bergen werk verzetten in weinig tijd
   -/- fouten door snelheid en successen niet vieren

Stoppers

1. Doe niet(s)
   door iets niet te doen, kan er ook niks vervelends gebeuren
   .
   Risico in het hier en nu: passief, angst voor eigen initiatief
   .
2. Besta niet
   door jou hebben je ouders of verzorgers veel moeten laten
   .
   Risico in het hier en nu: ik ben niet de moeite waard
   .
3. Wees niet jezelf
   je ouders hadden liever een kind van de andere sekse gehad
   .
   Risico in het hier en nu: ik mag niet zijn wie ik ben
   .
4. Wees geen kind
   groter zijn dan je bent, voor ouders of broer/zus zorgen of als een partner zijn
   .
   Risico in het hier en nu: weinig ruimte om plezier te maken
   .
5. Groei niet op
   ouders kunnen blijven zorgen voor een volwassen kind
   .
   Risico in het hier en nu: je wordt niet zelfstandig
   .
6. Maak het niet, slaag niet
   succes stinkt, blijf een grijze muis
   .
   Risico in het hier en nu: (carrière)kansen die je krijgt, laat je voorbijgaan
   .
7. Wees niet belangrijk
   laat de leiding aan anderen over
   .
   Risico in het hier en nu: wat ik te zeggen/bieden heb, doet er niet toe
   .
8. Hoor er niet bij
   wat anderen doen, moet jij niet willen
   .
   Risico in het hier en nu: eenzaam, je nergens thuis voelen
   .
9. Kom niet dichtbij
   je kon niet terecht bij je ouders met verdriet
   .
   Risico in het hier en nu: moeite met intimiteit
   .
10. Wees niet gezond
    normaal gevonden worden als je iets mankeert
    .
    Risico in het hier en nu: op zoek naar ziek-zijn
    .
11. Denk niet
    je wordt uitgelachen om je ideeën en voor dom versleten
    .
    Risico in het hier en nu: elke eigen ingeving negeren
    .
12. Voel niet
    bang, boos, blij, bedroefd – één, meer of al deze emoties mochten niet geuit worden
    .
    Risico in het hier en nu: je gevoelens negeren

Ik ben benieuwd of jij nu meteen een paar drivers en stoppers herkent? Heb je een AHA moment of word je bevestigd in wat je al dacht? Deze twee lijsten zijn in ieder geval zeker verhelderend en richtinggevend bij het analyseren van een levensscript.

6 – Ontmasker je spelen

In dit hoofdstuk draagt Ivo Mijland wederom een inzichtgevend TA model aan, de dramadriehoek. Communicatie en samenwerking worden ernstig belemmerd door aanklager-, redder- en/of slachtoffergedrag.

Er worden psychologische spelletjes gespeeld met verborgen, onbewuste bedoelingen en de ‘spelers’ ontkennen het bestaan daarvan. De bewuste bedoelingen zijn positief, de onbewuste negatief. De onbewuste bedoelingen bepalen echter iemands gedrag.

Ook de dramadriehoek is een weergave van ineffectieve communicatiepatronen uit het verleden. Het gaat om winst/verlies in plaats van samen sterker worden.

Mensen kunnen tijdens interacties één of meer van deze drie rollen spelen:

• Aanklager – KO-
  ik ben OK, jij bent niet OK
  de schuld ligt bij de ander, jou valt niets te verwijten
  .
  Grondhouding: agressie/boosheid

• Redder – VO-
  ik ben OK, jij bent niet OK
  continu ongevraagd hulp bieden, zonder jou redt de ander het niet
  .
  Grondhouding: doorgeslagen empathie

• Slachtoffer – AK-
  ik ben niet OK, jij bent OK
  de hulpeloze die het allemaal overkomt, zonder hulp wordt het niks
  .
  Grondhouding: hulpeloosheid

In de dramadriehoek blijken echter ook nuttige krachten schuil te gaan. Het positief tegenovergestelde ervan is de kwaliteitendriehoek.

De keerzijde van de drie rollen vanuit een positief perspectief:

• Aanklager = Assertief
  op een constructieve manier grenzen stellen

• Redder = Behulpzaam
  hulpaanbod zonder de autonomie van de ander aan te tasten

• Slachtoffer = Kwetsbaar
  je kwetsbaar durven opstellen, met de bijbehorende risico’s

In dit positieve kader staat niet een afrekening uit het verleden centraal, wat de voedingsbodem is voor de dramadriehoek. Het gaat om het hier en nu, wat je wél wilt en de vraag of de manier waarop je je opstelt bij de huidige situatie past.

Waar de dramadriehoek enkel verliezers kent, groeien mensen in een kwaliteitendriehoek setting juist. Er is écht contact en na afloop ben je opgelucht en blij in plaats van dat je na de ontmoeting of het gesprek een rotgevoel hebt.

Stap 7 – Make a change

Ons levensscript is hardnekkig en laat zich niet zomaar aan de kant zetten of herschrijven. Onze speldrang is net zo taai, met alle verwoestende gevolgen van dien. We laten na om invloed te nemen op onszelf en reageren enkel op de ander.

Maar… je weet nu hoe het zit en wilt aan de slag! Stoppen met klagen en starten met veranderen wat je niet kunt accepteren. Een veranderingsreis bestaat uit drie onderdelen, aldus de auteur:

• bepaal hier en nu welk huidig gedrag je niet bevalt

• onderzoek waar het gedrag vandaan komt

• denk na over wat je wilt veranderen in de toekomst

Okay, je weet nu ook wat je wilt veranderen

Hoe vlieg je dat veranderingsproces het beste aan, met de grootste slagingskans? Ivo Mijland ziet vijf stappen. Kort samengevat:

• Stap 1 – Wat is de klacht?
  Vraag jezelf af waar je vanaf wilt.

• Stap 2 – Wat is het doel?
  Waarom is het belangrijk dat je de klacht aanpakt?
  Formuleer haalbare doelen! En koppel de klacht niet aan het gedrag van een ander. Het gaat om jou.
  .
  In deze fase geef je jezelf al snel uiterst overtuigende laat-het-maar-gewoon-lekker-zoals-het-is argumenten. (Joh?! 😉 )

• Stap 3 – Welke stappen ga jij zetten?
  Ben je ervan overtuigd dat veranderen meer oplevert dan handhaven? Want alleen een doel stellen, verandert niets. Hup, actie!

• Stap 4 – Welke effecten streef je na?
  Als nieuw gedrag geen beloning met zich meebrengt, hou je het niet lang genoeg vol. Het gewenste effect moet merkbaar of tastbaar zijn.

• Stap 5 – Onderzoek je saboteurs.

De meeste veranderplannen stranden omdat we een meester zijn in onszelf saboteren. Sterker nog, voordat we beginnen dekken we onszelf al in met allerlei excuses waarom het waarschijnlijk zal mislukken.

Ivo Mijland steekt je aan het slot van dit hoofdstuk een hart onder de riem:

Veranderen is erkennen dat het moeilijk is, maar dat er veel meer mogelijk is dan je vooraf vermoedt. De waarheid is zelden zo erg als ze lijkt. Je kunt altijd anders kijken. Er is altijd een andere kant. Als je dat niet gelooft, teken dan eens een 6, leg ‘m op de grond en loop van de ene kant van het blaadje naar de andere kant.

“Om te kunnen veranderen is het nodig dat je vertrouwen tankt in jezelf”

Ik heb ‘Step your mind – 7 stappen op weg naar een succesvoller leven‘ van Ivo Mijland met veel plezier gelezen (en bekeken). Het kleur- en beeldrijke boek is theoretisch goed onderbouwd en doorspekt met verhelderende praktijkvoorbeelden, ook uit het leven van de auteur zelf.

‘Step your mind’ wordt afgesloten met twee voorbeeldcontracten, ‘met jezelf’ en ‘met een ander’. Je kunt ze gebruiken om je voor te bereiden op een veranderwens voor jezelf of van een ander (bijvoorbeeld als je een collega coacht). Veel lees- en veranderplezier! 😀